رابطه بین مهارت‌های سواد رسانه‌ای و پیشگیری از آسیب‌های سایبری در میان نوجوانان منطقه یک شهر اصفهان

The Relationship between Media Literacy Skills and Cyber Harm Prevention Among Adolescents in Isfahan Region 1 Municipality

نویسندگان :

مجید اسماعیلی¹، علیرضا خرازی²، ﻋﺒﺎس زﻣﺎنی³،
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش عالی داﻧﺶ پژوﻫﺎن پیشرو، اﺻﻔﻬﺎن، اﯾﺮان¹، اﺳﺘﺎدﯾﺎر گروه ﻋﻠﻮم ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش عالی داﻧﺶ پژوﻫﺎن پیشرو، اﺻﻔﻬﺎن، اﯾﺮان(مسئول)²، اﺳﺘﺎدﯾﺎر گروه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ، واﺣﺪ ﻧﺠﻒ آﺑﺎد، دانشگاه آزاد اﺳﻼمی، ﻧﺠﻒ آﺑﺎد، اﯾﺮان³
تعداد صفحات : 32-3
چکیده :

فضای مجازی با همه مزیت هایی که دارد می تواند آسیب‌های قابل توجهی به نوجوانان که در سنین حساسی هستند وارد آورد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مهارت‌های سواد رسانه‌ای و پیشگیری از آسیب‌های سایبری در میان نوجوانان منطقه یک شهر اصفهان بوده است. پژوهش فعلی از لحاظ هدف یک تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت یک پژوهش توصیفی- همبستگی هست. جامعه اماری در این پزوهش را تمامی نوجوانان در شهر اصفهان تشکیل دادد که بر اساس فرمول کوکران تعداد 378 نفر از انها بطور در دسترس به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. ابزار جمع آوری داده در این پژوهش دو پرسشنامه استاندارد سواد رسانه‌ای فلسفي و همکارانش (1393) و آسیب‌های سایبری زندوانیان و همکاران(1392) بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز به روش معادلات ساختاری انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که تمامی مهارت‌های سواد رسانه‌ای (‌مهارت احساسی، مهارت اخلاقی، مهارت زیبا شناسی و مهارت شناختی) در پیشگیری از آسیب‌های سایبری درنوجوانان موثر است. یافته‌ها همچنین نشان داد که مهارت‌ها ی سواد رسانه‌ای بطور موثری با انواع عوامل آسیب‌های سایبری (‌عامل اعتقادی- عبادی، عامل تحصیلی، عامل خانوادگی، عامل روانی و عامل سازگاری) رابطه معنادار داشته و باعث کاهش آسیب‌های سایبری در نوجوانان می‌شود. نتیجه اینکه، توجه به مهارت‌های سواد رسانه‌ای در نوجوانان و اجرای برنامه‌هایی در جهت تقویب این مهارت‌ها می‌تواند به پیشگیری از آسیب‌های سایبری در این قشر حساس از جامعه کمک زیادی بنماید.

چکیده انگلیسی :

Cyberspace, while offering unprecedented opportunities for information exchange and social interaction, also exposes adolescents—particularly those at critical developmental stages—to significant risks. This study examines the relationship between media literacy skills and the prevention of cyber harms among adolescents in District 1 of Isfahan. Designed as applied research with a descriptive-correlational approach, the study surveyed 378 adolescents selected through Cochran’s formula and convenience sampling. Data were collected using two standardized instruments: The Media Literacy Scale developed by Falsafi et al. (2014) and the Cyber Harm Questionnaire by Zandvanian et al. (2013). Structural equation modeling (SEM) with SmartPLS3 was employed for data analysis. Findings indicate that all dimensions of media literacy—cognitive, emotional, moral, and aesthetic—play a significant role in reducing adolescents’ vulnerability to cyber harms. Moreover, media literacy skills were found to be strongly associated with various domains of cyber risk, including religious-cultural, educational, familial, psychological, and adaptive factors. These results highlight the importance of integrating media literacy education into adolescent development programs. Strengthening these competencies can serve as a protective mechanism against cyber threats, fostering safer online engagement and contributing to the cultivation of critical, ethical, and resilient digital citizens.

موضوع : رسانه
کلمات کلیدی : سواد رسانه‌ای، فضای مجازی، نوجوانان، خطرات سایبری، مطالعات ارتباطی
کلمات کلیدی انگلیسی: Media Literacy, Cyberspace, Adolescents, Cyber Risks, Communication Studies
مراجع :
مقام معظم رهبری حضرت آيت الله العظمي خامنه اي مدظله العالي. (1394). بیانات در دیدار اعضای شورای عالی فضای مجازی. تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir اکبری، حسین؛ اکبری، مهدی. (1390). امنیت اجتماعی و فضای سایبر: چالش‌ها و پیامدها. فصلنامه علوم اجتماعی، 6(1)، 15-25. اشرفی‌ریزی، حسن؛ حسن‌زاده، دلارام؛ کاظم‌پور، زهرا. (1393). میزان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بر اساس شاخص‌های یونسکو. مدیریت اطلاعات سلامت، 11(4)، 38-47. باقری اصل، محمد. (1390). جرایم رایانه‌ای و چالش‌های نوین. فصلنامه حقوق و سیاست، 12(3)، 65-82. ترابی، حسن؛ احمدی، فاطمه. (1404). تاب‌آوری شناختی در برابر جنگ شناختی علیه ایران: مؤلفه‌ها، تحلیل و راهکارهای ارتقاء. شناخت‌پژوهی مطالعات سیاسی، 2(1)، 101-121. تقی‌زاده، محمد. (1391). نقش سواد رسانه‌ای در کاهش آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی. پژوهش‌های ارتباطی، 9(2)، 150-165. جان‌پرور، محمد؛ حیدری موصلو، سعید؛ احمدی، زهرا. (1391). ظرفیت‌ها و آسیب‌های محیط سایبر در امنیت اجتماعی. مطالعات امنیت اجتماعی، 4(2)، 21-26. جهانگرد، علی؛ موسوی، رضا؛ احمدی، سارا. (1390). اخلاق در فضای اینترنت. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 4(1)، 40-55. حسینی، سیدهادی؛ نصیری، بهاره؛ موسویان، سیدمرتضی. (1396). آموزش سواد رسانه‌ای به دانش‌آموزان پایه ششم با رویکردی بر تفکر انتقادی. تهران: انتشارات پشتیبان. حسینی پاکدهی، علیرضا؛ شبیری، حسنیه‌السادات. (1396). آموزش سواد رسانه‌ای در فضای مجازی: مقایسه وب‌سایت مدیااسمارتس کانادا و وب‌سایت سواد رسانه‌ای ایران. مطالعات رسانه‌های نوین، 3(9)، 31-76. خاکسار ازغندی، عبدالله. (1398). بررسی رابطه بین سواد رسانه‌ای و قربانی سایبری. پویش در آموزش علوم تربیتی و مشاوره، 5(10)، 91-105. خبرگزاری میزان. (1403). آسیب‌های سایبری نوجوانان. خبرگزاری میزان، شماره 2، 1-4. خوارزمی، علی. (1390). حقوق بشر و شئون انسانی در فضای مجازی. فصلنامه حقوق بشر، 5(2)، 15-30. زارع کهن، نفیسه. (1393). ارتقای سواد رسانه‌ای لازمه تحقق جامعه مدنی. فصلنامه رسانه، 25(4)، 97-115. زندوانیان، علی؛ موسوی، رضا؛ کریمی، سارا؛ حیدری، محمد؛ باقری، فاطمه؛ عطارزاده، مریم. (1392). طراحی و اعتباریابی پرسشنامه آسیب‌های فضای مجازی. پژوهش‌های علوم اجتماعی، 7(1)، 20-38. صباغیان، محمد. (1390). هویت در فضای مجازی. فصلنامه مطالعات رسانه‌ای، 8(2)، 50-60. طارمی، محمدحسین. (1387). فضای سایبر؛ آسیب‌ها و مخاطرات. ره‌آورد نور، 22، 32-39. عباسی قادی، مجتبی؛ میرعلی سیدخوندی، زینب. (1391). سواد رسانه‌ای مخاطبان رسانه‌های نوشتاری در شهر تهران. مطالعات فرهنگ و ارتباطات، 13(20)، 69-90. علیپور، جواد؛ پوررشیدی، هاتف. (1404). بررسی دوگانگی حقوق و اخلاق در دسترسی کودکان به فضای مجازی. فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 30(82)، 65-86. علیخانی، ندا. (1402). مدل‌های آموزش سواد رسانه‌ای در مقطع دوره دوم ابتدایی. ماهنامه پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 6(63)، 1-11. فلسفی، محمد؛ احمدی، زهرا؛ رضایی، مهدی. (1393). تدوین و اعتباریابی پرسشنامه سواد رسانه‌ای. فصلنامه مطالعات رسانه‌ای، 10(2)، 35-52. قادیان انارمرزی، رضا. (1398). دسترسی جهانی به رسانه‌های ارتباطی: بررسی آمارهای بین‌المللی. پژوهش‌های ارتباطات، 12(1)، 1-10. کمال، محمدرضا؛ احمدی، زهرا؛ رضایی، مهدی. (1395). آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس ایران. پژوهش‌های ارتباطی، 15(2)، 10-20. کمال، محمدرضا؛ احمدی، زهرا؛ رضایی، مهدی. (1396). رسانه و نقش آن در ارتباطات اجتماعی. فصلنامه رسانه، 26(3)، 1-15. کمال، محمدرضا؛ احمدی، زهرا؛ رضایی، مهدی. (1402). انواع محتوای رسانه و کارکردهای آن. مدیریت رسانه، 31(117)، 30-45. محمدی، علی. (1390). پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی بر زندگی بشری. فصلنامه مطالعات رسانه‌ای، 8(2)، 30-45. محمدی، علی. (1393). رشد و گسترش فناوری‌های دیجیتال و تأثیر آن بر زندگی روزمره. فصلنامه رسانه، 20(3)، 43-60. نصیری، معصومه. (1396). تأثیر رسانه‌ها بر افکار عمومی. پژوهش‌های ارتباطی، 22(3)، 100-115. نوربخش، حمید. (1390). سواد رسانه‌ای و مقابله با هرزه‌نگاری اینترنتی. فصلنامه رسانه، 22(4)، 120-135. هلال، محمد. (1394). فضای سایبر و ابعاد آن در ارتباطات نوین. تهران: انتشارات دانشگاهی. Asparouhova, K. (2015). How media literacy and social norms affect children’s use of social media in England. Master’s Thesis, Department of Media and Communication, School of Economics. Fang, L. (2005). Media literacy education and its impact on Singaporean youth: A study of awareness, critical thinking, and social effects. Asian Journal of Communication Studies, 15(2), 120–135. Gabriela, et al. (2024). Parents’ use of the Internet and social media as sources of information on child health and parenting: A descriptive cross-sectional study in Buenos Aires. Journal of Child Health Studies. Kandrasari, K. (2016). Internet and Social Media: Cultural Change and Communication Patterns. Journal of Communication Studies, 3, 1-10. Livingstone, S. (2014). Developing social media literacy: How children learn to interpret risky opportunities on social network sites. Communications, 39(3), 283–303. McQuail, D. (2021). McQuail’s Media and Mass Communication Theory (7th ed.). London: Sage Publications. National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (2024). Social media and adolescent health. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/27396 Papaioannou, T. (2011). Assessing digital media literacy among youth through their use of social networking sites: A study of students and teachers in Greece. Revista de Informatica Sociala, 8(15), 36–48.  

---

تعداد بازدید از مقاله : 1
تعداد دانلود فایل : 1